Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi (YYÜ) Sanat Tarihi Bölümü Öğretim Üyesi Doç. Dr. Ercan Çalış'ın bilimsel danışmanlığında yürütülen kazılarda, alanında uzman 20 kişilik ekip görev alıyor. Boyları 2,5 metreye varan, üzerlerindeki yazı ve geleneksel motiflerle ilgi çeken 700'e yakın mezar taşının bulunduğu 50 dönümlük alanda bu yıl ortaya çıkarılan 6 sanduka ile bir şahidenin üzerindeki kitabeler, akademisyenlerce çözümleniyor.
Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sanat Tarihi Bölümü Öğretim Üyesi Doç. Dr. Ercan Çalış'ın bilimsel danışmanlığında ve Van Müzesi iş birliğinde Van'ın Gevaş ilçesindeki Selçuklu Mezarlığı'nda yürütülen kazı ve restorasyon çalışmalarında 6 sanduka mezar ve bir şahide (mezar taşı) gün yüzüne çıkarıldı.
Türkiye'de en büyük Türk-İslam mezarlıklarından biri olan, 700 yıl önce yaptırılan Halime Hatun Kümbeti'nin de içinde bulunduğu alanda, Kültür ve Turizm Bakanlığı'nın izniyle üç yıl önce başlatılan kazı ve restorasyon çalışması sürüyor. Gevaş ilçesindeki Selçuklu Mezarlığı, Bitlis'in Ahlat ilçesindeki mezarlıkların ardından ikinci büyük Türk-İslam kabristanı olma niteliği taşıyor. Kırılan ve liken tutan üzeri süslemeli mezar taşların restore edildiği mezarlıkta arkeolojik kazılar ise devam ediyor.
Kazı ve restorasyon çalışmalarını devam ettiği tarihi Selçuklu Mezarlığı'nda, çocuk mezarının üzerindeki sandukada bir ok ve yay motifler alırken, Türk-İslam mezarlıklarında daha önce görülmemiş motifler ilk defa burada kullanılmış. Selçuklu Mezarlığı'ndaki çalışmaları bir an önce tamamlayıp gelecek nesillere aktarmak için çalışmalarını aralıksız bir şekilde sürdüren Van YYÜ kazı ve restorasyon ekibi, Selçuklu Mezarlığı dışında Akdamar Adası, 700 yıl önce yaptırılan Halime Hatun Kümbeti'nin yer aldığı tarihi mekanda, adeta bir açık hava müzesi görevini görüyor. Kazı ve restorasyon sırasında beklentinin üzerinde mezar taşları ortaya çıkarken, kazılarda ise önemli bulgular elde ediliyor. Kazılarda toprak altında yaklaşık 700 yıldır kalan taşların yapısında bir değişikliğin olmadığını, tahribata uğramadığı tespit edilirken, taşlar üzerindeki süslemeler, kitabeler ve yazıtlar dönemin sanatını, kültürünü ve yaşam biçimini yansıtıyor. Her mezar taşının farklı bir motifle süslenmiş olması Selçuklu Mezarlığı'nı diğer mezarlıklardan ayıran özellikle olarak görülürken, toprak altında çıkarılan mezar taşlarının üzerindeki bu motiflerle ilk defa karşılaşılıyor.
Bazı mezar taşlarında çevgan motifinin kullandığı görülürken, şahidelerin ana bezemesinde karanlığı aydınlığa dönüştürme manasına gelen kandil motifi ile salbekli şemse motifi yoğun bir şekilde kullanıldığı tespit edildi. Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sanat Tarihi Bölümü Öğretim Üyesi Doç. Dr. Ercan Çalış'ın bilimsel danışmanlığında ve Van Müzesi iş birliğinde Van'ın Gevaş ilçesindeki Selçuklu Mezarlığı'nda yürütülen kazı ve restorasyon çalışmalarında güzel sonuçlar elde edilirken, kültürel mirası tahribata uğratılmadan gelecek nesillere aktarılması hedefleniyor.
GEVAŞ SELÇUKLU MEZARLIĞI
Selçuklu Mezarlığı Gevaş İlçesi Karşıyaka Mahallesi Hişet Mevkiinde bulunmaktadır. Mezarlık 1. derece arkeolojik sit alanıdır. Halime Hatun Kümbeti ise Selçuklu Mezarlığı'nın doğu tarafında yer almaktadır. Giriş kapısı üzerindeki kitabesine göre Melik İzzeddin tarafından 1335 tarihinde, kızı Halime Hatun için yaptırılmıştır. Ustası Ahlatlı Pehlivanoğlu Esed'dir. İki katlı inşa edilmiş kümbetin cenazeliği kare planlı olup, doğudaki kapısına merdivenle inilmektedir.
Köşeleri pahlanmış kare kaide üzerine onikigen gövdeli olarak yapılmıştır. Üstten piramidal bir külahla örtülmüş kümbet, düzgün kesme taş malzeme ile inşa edilmiştir. Gövdenin kuzeyindeki cepheye taç kapı, diğer üç yöne pencereler açılmıştır. Aralardaki yüzeyleri üçgen nişler hareketlendirmektedir. Tüm cephelerde şeritler halinde ve madalyonlar şeklinde bitkisel, geometrik ve yazılardan oluşan süslemelere yer verilmiştir.