2023 yılında açıklanan AK Parti seçim beyannamesi ve 2023-2026 yıllarını kapsayan Orta Vadeli program kapsamında hayata geçirilecek birçok reform bulunuyor. Ev kadınlarından memurlara, işçilerden annelere, emeklilik bekleyenlerden Bağ-Kur'lulara kadar bütün kesimleri ilgilendiren reformlar sırasıyla devreye alınacak.
Yeni Asır’dan Faruk Erdem’in haberine göre, çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı Vedat Işıkhan bu reformların belli bir takvim çerçevesinde yasalaşacağını belirtti. Başta Bağ-Kur prim indirimi olmak üzere ev kadınlarına sosyal güvence ve emeklilik hakkı, esnek ve uzaktan çalışma, tamamlayıcı emeklilik gibi yeni sistemler için çalışmalar başlayacak. Peki bu reformlar nasıl hayata geçecek, kimler nasıl yararlanacak?
İşte reformlarla ilgili kafalardaki tüm soruların cevapları...
BİRİNCİ REFORM: EV KADININA SOSYAL GÜVENCE VE ERKEN EMEKLİLİK
Yeni uygulama neler getirecek?
Aile Koruma Paketi çerçevesinde çalışma imkanı bulamayan, ya da emeklilik için yeterli primi olmayan ev kadınlarını sosyal güvenceye kavuşturacak bir sistem uygulanacak.
Bu sistemde kadınların prim ödemelerinin bir kısmını devlet karşılayacak. Prim ödemelerinin sonunda ev kadınları sosyal güvencenin yanında emeklilik hakkına da kavuşacak.
Devlet hangi ödemeleri karşılayacak?
Ev kadınlarının ödeyecekleri isteğe bağlı prim ödemelerinin üçte birini devlet karşılayacak. Bu yıl için ödenecek rakam ve hesaplama şöyle olacak: Aylık ödeme (2024) : 6.400,64 TL Devlet desteği aylık: 2.133,55 TL Yıllık devlet desteği: 25.602,56 TL
Ev kadınları nasıl emekli olacak?
Primleri ödenen ev kadınları şartlar tamamlandığında emeklilik hakkına kavuşacak. Burada Bağ-Kur kapsamında 5400 gün yeterli olacak. Ancak daha önce çalışması ve primi bulunan kadınlar daha rahat emekli olacak. Kadınlar ve özellikle anneler için ayrıca yıpranma benzeri prim gün sayısı desteği ve yaş indirimi de söz konusu olacak.
Annelere erken emeklilik nasıl uygulanacak?
Sosyal güvenceye kavuşturulacak ev kadınları ve anneler için yıpranma (Fiili Hizmet Zammı) benzeri bir uygulama hayata geçecek. Anneler ve ev kadınları ödedikleri prim sayısına göre her yıl ek prim günü kazanacak.
Örneğin 4 yıl prim ödeyen bir anne 5 yıl prim ödemiş gibi olacak. Yapılan prim desteği süresi kadar kısım emeklilik yaş şartından da düşülecek. Böylece anneler daha az prim ödeyerek daha genç yaşta emekli olabilecek.
İKİNCİ REFORM: BAĞKUR PRİMİ 7200 GÜNE DÜŞECEK
Yeni uygulama nasıl olacak?
8 Eylül 1999 öncesinde Bağ-Kur emeklilik şartları kadınlar için 7200 gün erkekler için ise 9.000 gün olarak uygulanıyor. Sonraki dönemde ise hem kadınlar hem erkekler için 9 bin gün olarak uygulanmaya başlandı.
Getirilecek düzenleme ile 9 bin gün olan prim ödeme gün sayısı 1.800 gün (5 yıl) azaltılarak 7.200'e düşürülecek. Böylece 20008 sonrası SSK'lılarda olan 7.200 gün şartıyla eşitlenecek.
Hangi Bağ-Kur'lular düzenlemeden yararlanacak?
Düzenleme ilk etapta basit usulde vergilendirilen esnaf odalarına kayıtlı küçük esnaf için geçerli olacak. Böylece kuaför, terzi, bakkal, berber gibi küçük esnaf ve sanatkarlar için emeklilikte prim şartı 7.200 gün olarak uygulanacak.
Yasal düzenleme sırasında bu kapsamın genişletilmesi de gündemde. Bu gerçekleşirse tüm Bağ-Kur'lular yararlanacak.
Düzenleme ne kazandıracak?
Düzenleme hayata geçtiğinde yaş şartını tamamlamış ancak henüz 9 bin gün primi dolduramamış 1 milyon kadar küçük esnaf 7.200 günü varsa hemen emekli olacak.
Aynı şekilde EYT kapsamında olan küçük esnaf da yaşa bakılmadan 7.200 günü doldurmuşsa emeklilik hakkına kavuşacak. Burada esnaf için 5 yıl erken emekli olma hakkı gelecek. Böylece 5 yıl daha prim ödeme zorunda kalınmayacak.
Farklı kurumlarda olanlar da yararlanacak mı?
Daha önce SSK'ı çalışmış sonradan Bağ-Kur'lu olmuş sigortalılar da eğer Bağ-Kur'da 3.5 yılı doldurmuşlarsa yeni düzenleme gereği 9 bin gün yerine 7,200 gün ile emekli olabilecekler.
ÜÇÜNCÜ REFORM: TAMAMLAYICI EMEKLİLİK İLE İKİNCİ MAAŞ
İkinci emeklilik kimler için geçerli olacak?
Yeni sistemin devreye girmesiyle birlikte tüm çalışanlar bu haktan yararlanabilecek. Böylece çalışanlar SGK ile birlikte ikinci bir emeklilik imkanına kavuşacak. Burada ikinci emeklilik Bireysel Emeklilik Sistemi (BES) ile devreye alınmış olacak. Çalışanlar için işverenlerin de sisteme prim ödemesi söz konusu olacak. Bunun yanında devlet katkısı da bulunacak. Böylece çalışanlar emekli olduklarında hayat standartlarını düşürmemiş olacaklar.
İkinci emeklilik maaşı ne zaman alınacak?
BES sisteminde emeklilik için 10 yıl ve 56 yaş yeterli oluyor. Özellikle 2000 ve sonrasında sigortalı olanlar böylece önce tamamlayıcı emeklilik sisteminden emekli maaşı almaya başlayacak. İsteyen maaş alacak, isteyen birikimlerini toplu olarak da kullanabilecek.
Sistemde birikimlerin erimesi söz konusu olacak mı?
Sistemde biriken primlerin erimesi söz konusu olmayacak. Birikimler iki türlü kazandıracak. Birincisinde her ay yatırılan primlerin yüzde 30'u kadarını da devlet ekleyecek. Ayrıca birikimler faizli, ya da faizsiz fonlarda değerlendirilecek ve kazandırmaya devam edecek. Böylece enflasyonun çok üstünde getiriler elde edilecek.
Sistemin kıdem tazminatı ile ilgisi var mı?
Yeni tamamlayıcı emeklilik sisteminin (TES) kıdem tazminatı ile herhangi bir ilgisi olmayacak. Tamamen ikinci bir emekli maaşı alabilmek üzerine kurulmuş bir sistem olacak. Kıdem tazminatı yine yasaların öngördüğü şekilde uygulanmaya devam edecek.
DÖRDÜNCÜ REFORM: UZAKTAN VE ESNEK ÇALIŞMA
Uzaktan çalışmalarda haklar korunacak mı?
Pandemi ile birlikte hayatımıza giren uzaktan çalışma sistemi şu an birçok şirket tarafından uygulanıyor. Yasalarımız bu tür çalışmaların iş yerindeki çalışmalardan farklı olmayacağını ve özlük hakları bakımından da farklı uygulama yapılamayacağını hükme bağlamış durumda. Uzaktan ve evden çalışma sistemi daha detaylı biçimde yasal düzenlemeye tabi tutulacak. Bu uygulama kamuda da belli alanlarda uygulanacak.
Çalışma modeli nasıl olacak?
Esnek çalışma modellerinde de belli mesai saatleri düşünülmeden işin yürütülmesini sağlayacak şekilde çalışma süreleri ayarlanabilecek. Belli sektörlerde haftanın bazı günlerinde uzaktan bazı günlerinde iş yerinden çalışma imkanları, bazı dezavantajlı gruplar için esnek mesai saatleri uygulanabilecek.
Mesai saatleri değişecek mi?
Esnek ve uzaktan çalışma modelleri memurlar için de uygulanabilecek. Burada tabi belli alanlar (Sağlık, emniyet gibi) uygulama dışında kalabilecek. Ancak uygun alanlarda bu tür yeni çalışma modelleri hayata geçirilebilecek.
Çalışma saatleri düşürülüyor mu?
Bu konu tüm dünyada tartışılıyor. Bazı ülkelerde haftalık çalışma süreleri 38 saatleri çalışma günleri 4 güne kadar düşürüldü. Türkiye'de haftalık çalışma saati 45 saat olarak uygulanıyor. Bunun değişmesi konusu tartışılsa da henüz bununla ilgili bir yasal düzenleme yok.
BEŞİNCİ REFORM: EK GÖSTERGE 3600 OLACAK
Ek gösterge ne ifade ediyor?
Kamu çalışanlarının maaş ve ikramiyesini belirleyen parametrelerden birisi ek gösterge. Kıdem, unvan, pozisyon gibi durumlar ek göstergeyi belirliyor. Daha önce belli mesleklerde ek gösterge 3600 yapıldı tüm memurlara da ek gösterge artışı sağlandı. Böylece hem maaşlara ama özellikle de emeklilik ikramiyelerine önemli bir artış katkısı sağladı.
Uygulamadan kim yararlanacak?
Yeni uygulama önceki yasayı tamamlayan bir değişiklik olacak. kamuda çalışan ve 1. Dereceye ulaşan memurların ek göstergeleri otomatik olarak 3.600'e yükselecek. Böylece daha sonra bir ek gösterge değişikliği ihtiyacı da kalmayacak.